تاریخچه چاپ

تاریخچه چاپ

چینی‌ ها چند‌ اختراع‌ مهم‌ به جهان ارائه کردند که یکی از مهم ‌ترین آنها کاغذ‌ بود و خوشبختانه از طریق ایران به دنیا شناسانده شد و دومین اختراع، اختراع صنعت چاپ بوده است. از قرن‌ چهارم‌ میلادی‌ می ‌توان چاپ را در چین پیگیری کرد، هرچند که قدیمی ‌ترین کاغذ‌ چاپی‌‌ موجود طوماری است که در موزه بریتانیا نگهداری می ‌شود و متعلق به یک سوترای بودایی است‌ که‌ به‌ احتمال‌ متعلق به سال 868 باشد.

همواره افرادی تلاش کردند که مُهر را مقدم بر چاپ بدانند، ولی چاپ‌ از‌ این‌ نظر که به معنی نشر و پراکنده کردن یک آگاهی با تیراژ وسیع ‌تر است بر‌ مهر‌ تقدم دارد. سپس صنعت چاپ از چین به کره و ژاپن منتقل شد. شوتوکو‌ ملکه‌ ژاپن‌ بین سال‌ های 746 تا 777 میلادی بیش از یک میلیون برگ دعاهای بودایی را‌ منتشر‌ کرد. از دوره فاطمیان، ایوییان و مملوکان در کشورهای سوریه و مصر آثاری از چاپ‌ می ‌بینیم‌ که‌‌ به صورت حواله پول، کارت بازی، و طرش (ادعیه کاغذی که بیشتر زائران مکه از آنها‌ استفاده‌‌ می ‌کردند و دعاهایی که همراه خود می ‌بردند) وجود دارد.

شاید قدیمی ‌ترین اثر چاپی که در ایران به آن‌ اشاره‌ شده‌، مربوط به دوره مغولان باشد. البته نام آن شبیه کلمه چاپ‌ بود‌، چاو که تکنیکی برای نشر پول کاغذی در دوره مغولان یعنی در سال 693 هجری‌ بود‌ و کلیشه‌ هایی که برای این چاپ استفاده می‌شد چوبی یا مسی بودند. به‌ هر‌ صورت چاو که در دوره مغولان‌ منتشر‌ شد‌ در ایران دوامی نیاورد و بازار ایران آن‌ را‌ تحمل نکرد، زیرا مردم ایران با سکه و طلا آشناتر بودند.

قوانین رایج در‌ چین‌ برای چاپ اسکناس، این بود‌ که‌ شخص طلا‌ و سکه‌ خود‌ را به خزانه‌ دولتی می‌ سپرد و در‌ ازای‌ آن چاو می ‌گرفت و آن را رد و بدل می‌ کرد. اماکنی که چاو‌ را‌ منتشر می ‌کردند‌ در‌ متون‌ دوره مغول مثل «تاریخ‌ وصاف» چاوخانه‌ نامگذاری شد و بعدها که فن چاپ بوجود آمد برخی گمان کردند که چاپ‌ همان‌ چاو است که‌ شاید نباشد.

اما‌ به ‌هر حال‌، اختراع‌ صنعت‌ چاپ‌ به صورت نوین‌ بنام‌ گوتنبرگ آلمانی ثبت شد. چاو و چاپ چینی در دنیا منتشر شد و قبل از این ‌که دوباره به‌ دست‌ ما‌ ایرانی‌ ها برست پیروان ادیان‌ یهود، مسیحی و به ویژه‌ ارمنی ‌ها‌ کمک‌ کردند‌ که‌ زبان‌ فارسی و فرهنگ ایرانی منتشر شود ولی‌ نه در ایران و توسط ایرانیان. اولین متن فارسی که منتشر شد معروف به «پلی گلوت ‌[چند زبانه‌] والتن» یک تورات پنج ‌زبانه بود‌ که یکی از زبان‌ های آن فارسی است و در سال 1541 در چاپخانه‌ یهودیان استانبول چاپ شد. اولین کتابی که به زبان فارسی چاپ شد توسط «لودوویکو دودیو» در ایتالیا بود‌ که‌ در سال 1628 داستان مسیح را چاپ کرد. اولین چاپخانه ارمنی در سال 1511 در ونیز ساخته شد.

اولین چاپخانه در‌ اروپا‌ متون فارسی را منتشر کردند و شاید اواخر دوره صفویان بود که‌ اولین چاپخانه‌ های اروپایی وارد ایران شد. اولین چاپخانه ایرانی دوره صفویه، متعلق‌ به‌ ارمنی‌ ها بود که چاپخانه ‌ای کوچک‌ بود‌. یکی از کشیش‌ های کلیسای ارمنه به ونیز فرستاده شد و بعد از گذراندن دوره ‌های آموزشی به ایران بازگشت و تعدادی از اوراق دعای مسیحی را به‌ زبان‌ ارمنی‌ و سه عنوان کتاب‌ چاپ‌ کرد، که در حال حاضر در موزه کلیسای وانگ تعدادی از آن و همچنین‌ یک دستگاه چاپ اولیه موجود است، این کار اگرچه در ایران انجام شد ولی چاپ فارسی نبود‌. چاپ‌ فارسی قبل از این ‌که به ایران برسد به مناطق حاشیه ‌ای ایران رسید و از آن طریق به ایران‌ نفوذ کرد، یعنی از عثمانی توسط دولت عثمانی که از اروپایی ‌ها گرفته بودند‌.

نظرات بازدیدکنندگان